Rehabilitacja osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności

Rehabilitacja osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności

I. Niepełnosprawność – podstawowe informacje

Istnieje wiele metod interpretowania niepełnosprawności. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) niepełnosprawność to ograniczenie lub całkowity brak zdolności do wykonywania pewnych czynności w sposób, który jest ogólnie uznawany za normalny.

Ustala się 3 stopnie niepełnosprawności:

– lekki – osoba o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do pracy;

– umiarkowany – osoba z naruszoną sprawnością organizmu niezdolna do wykonywania pracy lub częściowo zdolna do wykonywania pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, wymagająca czasowo lub częściowo pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych;

– znaczny – osoba z naruszoną sprawnością organizmu niezdolna do wykonywania pracy lub częściowo zdolna do wykonywania pracy jedynie w warunkach pracy chronionej wymagająca stałej lub długotrwałej pomocy innych osób. Do takiego stopnia kwalifikuje się osoby spełniające następujące kryteria:

• całkowita niezdolność do pracy;

• konieczność sprawowania opieki nad sobą;

• konieczność udzielenia pomocy, czyli zależność od innej osoby.

Stopień niepełnosprawności przyznaje się na okres czasowy (jeżeli stan zdrowia może ulec poprawie )lub na stałe, (jeżeli według aktualnej wiedzy medycznej stan zdrowia nie ulegnie poprawie).

Od 1 lipca 2018 roku osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą poza kolejnością mieć udzielane świadczenia zgodnie ze wskazaniami medycznymi w zakresie rehabilitacji medycznej w warunkach domowych czy ambulatoryjnych. Oznacza to, że dana placówka medyczna udziela świadczenia opieki zdrowotnej w dniu zgłoszenia lub gdy świadczenie nie jest możliwe do zrealizowania wyznacza inny termin poza kolejnością zgodnie z kolejką oczekujących z takim samym orzeczeniem.

II. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności – funkcjonowanie w chorobie

Podczas pracy z osobami z znacznym stopniem niepełnosprawności wyraźnie zaobserwowano, że każdy z tych pacjentów niezależnie od stanu zdrowia potrzebuje długotrwałego procesu rehabilitacji, na który składa się współpraca lekarza rodzinnego, lekarza prowadzącego, fizjoterapeuty, pielęgniarki środowiskowej oraz w jakiejś potrzebie innej opieki medycznej.

Wydłuża się czas życia, metody leczenia ewoluują, pojawiają się coraz skuteczniejsze środki farmakologiczne. Każdy z tych pacjentów może i chce funkcjonować jak najdłużej w jak najlepszej strefie komfortu ruchowego czy psychicznego. Osoby, które z dnia na dzień stają się osobami niepełnosprawnymi odczuwają zmiany nie tylko swojego życia i przyzwyczajeń, ale również organizacji czasu i życia rodziny. Przyjęcie tych informacji staje się przedmiotem wielu problemów natury psychicznej członków rodziny. Na początku pojawiają się stany lękowe, potem pojawia się smutek przeplatany złością oraz brak akceptacji z nieodłącznym zadawaniem sobie pytania: Jak to będzie dalej?

Bardzo istotnym elementem pracy fizjoterapeuty i lekarza jest angaż rodziny osoby niepełnosprawnej, która musi taką osobę wspierać, pielęgnować i motywować do ćwiczeń. Rodzina również nie może wywierać nacisku na chorego i rehabilitanta, aby uzyskać jak najszybsze efekty.

III. Rehabilitacja ze znacznym stopniem niepełnosprawności – główne cele

Rehabilitacja tej grupy osób to nieocenione korzyści nie tylko ruchowe, ale również natury psychicznej i społecznej.

• Podstawowe cele rehabilitacji ruchowej:

– zwiększenie sprawności organizmu,

– poprawa siły mięśniowej,

– poprawa czynności układu nerwowego,

– zwiększenie sprawności układu naczyniowego,

– zapobieganie odleżynom oraz odwapnieniom,

– zapobieganie chorobom zatorowym,

– zapobieganie infekcjom dróg moczowych,

– zwiększenie zakresu ruchu stawów.

• Podstawowe cele psychiczne rehabilitacji:

– zmniejszenie skutków choroby,

– szerzenie podstawy prozdrowotnej,

– zmniejszenie napięcia lęku,

– zmniejszenie napięć psychicznych.

 IV . Rehabilitacja osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności – przypadki kliniczne

Istnieje ogromna różnorodność pacjentów ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Najczęstsze przypadki kierowane do naszej placówki na rehabilitację to osoby po udarach niedokrwiennych mózgu lub rzadziej udarach krwotocznych. Inną grupę stanowią osoby po uszkodzeniu rdzenia kręgowego (najczęściej skoki do wody na ”głowę”) czy też osoby po uszkodzeniach czaszkowo – mózgowych. Sporą grupę pacjentów stanowią również osoby po amputacji kończyn (najczęściej z zaawansowaną miażdżycą naczyń). Są też pacjenci z dziecięcym porażeniem mózgowym.

Skuteczność danej rehabilitacji uzależniona jest od czasu jej rozpoczęcia. Istota prowadzenia tego długotrwałego procesu rehabilitacji możliwa jest dzięki reaktywności i elastyczności ośrodkowego układu nerwowego. Zdolność do wykonywania płynnych i wyuczonych ruchów można osiągnąć dzięki ćwiczeniom i utrzymuje się ona pomimo zaprzestania treningu, co może wskazywać na to, że umiejętności motoryczne są kodowane w procesie zmian neurologicznych (plastyczność nerwowa) w obszarach nerwowych ośrodkowego układu nerwowego. Obecnie dostępne są dowody empiryczne potwierdzające, że nabywanie zdolności motorycznych jest wspierane plastycznością układu nerwowego w obrębie różnych ośrodków ruchowych (Adkinks F. wsp, 2006).

Według aktualnej wiedzy medycznej wiemy, ze mózg ma ogromne zdolności regeneracyjne i jest to niezwykle istotna informacja w procesie rehabilitacji. Mózg dopasowuje się do warunków i okoliczności przez całe nasze życie, tzn., że nasze doświadczenia decydują o zmianach zachodzących w naszym mózgu a to dostosowanie nazywamy neuroplastycznością. W wyniku doświadczeń powstają mapy korowe, które w oparciu o naszą wiedzę i umiejętności ulegają ciągłym przeobrażeniom (Spitzer, 2008).

Zjawisko neuroplastyczności stanowi podstawę uczenia się i pamięci zmian rozwojowych oraz zmian kompensacyjnych po uszkodzeniach mózgu(4).

Jasne jest, że dobór programu fizjoterapii i metod, którymi się pracuje z danym pacjentem jest kluczowy, ale bardzo często pacjenci nie zdają sobie sprawy jak ważnym elementem jest powtarzanie systematyczne określonych zadań. Jako przykład można podać pacjenta w wieku 55 lat po uszkodzeniu prawej półkuli mózgu w skutek uderzenia ze znacznymi deficytami neurologicznymi i w postaci porażeniem połowiczego. Pacjent przebywał w łóżku przez okres 2 lat. Powtarzane ruchy i codzienne ćwiczenia spowodowały znaczną poprawę w zakresie samodzielnego poruszania się. Pacjent uzyskał samodzielność po okresie 4 miesięcznej terapii i nie chodzi tutaj o jakąś cudowne zdolności terapeutyczne, ale systematyczne powtarzanie i wypracowywanie sensowne ruchy. Kolejnym przykładem jest pacjent z niewydolnością sercową, u którego występowały silne obrzęki kończyn dolnych przez okres 2 lat według wywiadu. Półroczne stosowanie terapii w postaci drenażu limfatycznego oraz pozycji ułożeniowych, kinezyterapii oraz kilku zadań domowych wykonywanych głównie rano i wieczorem spowodowało znaczne zmniejszenie obrzęków już po krótkim czasie. Problem tutaj leżał w przekonaniu i uświadomieniu pacjenta o możliwościach, które daje dzisiejsza rehabilitacja i systematyczna praca nad sobą.

Oczywiście jest grono pacjentów, u których nie stwierdza się żadnych znacznych postępów, lecz u każdego z nich rehabilitacja pozostawia jakiś pozytywny ślad, jeżeli nie natury ruchowej to przynajmniej wpływa, na jakość psychofizyczną większości osób.

Bibliografia:

1. Kiwierski J ,,Rehabilitacja Medyczna.’’., 2005 PZWL Warszawa

2. Kowalik S. „Psychologia rehabilitacji”. 2007 WAiP Warszawa

3. Spitzel M. Jak się uczy mózg . Warszawa 2008

4. Siucińska E. Neuroprzekaźnik hamujący w plastyczności kory mózgu. Kosmos Problemy Nauk Biologicznych 2005